Diễn lũ văn hóa văn hóa thẩm mỹ và nghệ thuật tin tức tư liệu thông tin tạo ra đời sống văn hóa nhân loại nghệ thuật
1.
Bạn đang xem: Nghiên cứu về sử thi ê đê
Đăm Săn là tác phẩm sử thi bom tấn của Việt Nam, chiếm phần vị trí, vai trò quan trọng trong tiến trình cải cách và phát triển của nền văn học tập nước nhà. Cho tới nay, đã có khá nhiều nhà nghiên cứu tò mò về sử thi này. Những nhà nghiên cứu người Pháp đã có công mập trong việc sưu tầm, dịch thuật và ra mắt sử thi Đăm Săn đầu tiên trên cố giới. Sau đó, vào năm 1957, người sáng tác Đào Tử Chí sẽ dịch thành tựu Đăm Săn từ giờ Pháp ra giờ đồng hồ Việt, công bố trên tạp chí Văn nghệ với tên gọi: Bài ca nam nhi Đăm Săn. Khi sử thi Đăm Săn được dịch ra giờ đồng hồ Việt, công cuộc phân tích tác phẩm này được chú ý nhiều hơn vì chưng không chạm chán phải các rào cản về ngôn ngữ. Bạn cũng có thể kể đến một trong những bài viết, công trình nghiên cứu như: Tìm phát âm giá trị bài ca nam giới Đăm Săn của người sáng tác Chu Xuân Diên, Một số đặc điểm của sử thi nhân vật qua đoạn thắng lợi M’tao M’xây (Trích sử thi Đăm Săn - Ê đê) của Hoàng Minh Đạo hay chuyên luận Sử thi Ê đê của Phan Đăng Nhật. Không chỉ là nghiên cứu giá trị ngôn từ và nghệ thuật và thẩm mỹ của thành công sử thi, các công trình nghiên cứu còn đi sâu vào việc tò mò hình tượng nhân vật anh hùng Đăm Săn - vong hồn của tác phẩm. Người sáng tác Hoàng Ngọc Hiến có bài viết về Bài ca đấng mày râu Đăm Săn như là một trong những tác phẩm nhân vật ca đăng trên tạp chí Dân tộc học để truyền tụng vẻ rất đẹp của người nhân vật ở các phương diện điểm lưu ý ngoại hình, tính cách, tâm hồn, cử chỉ, hành động… quan sát chung, đã có những tác giả quan tâm, khai thác sử thi Đăm Săn sinh sống nhiều góc độ và đã có được những tác dụng đáng từ bỏ hào. Mặc dù nhiên, nghiên cứu sử thi Đăm Săn, đặc biệt quan trọng tìm đọc vẻ đẹp văn hóa Ê đê trong sử thi Đăm Săn vẫn chưa có nhiều công trình bàn đến. Công ty chúng tôi hy vọng bài viết này đang phác họa đậm đường nét hơn, góp thêm điểm nhìn mới mẻ và lạ mắt về phiên bản sắc văn hóa cộng đồng người Ê đê nói bình thường và sử thi Đăm Săn nói riêng.2. Trước tiên, có thể thấy, khu nhà ở là điểm nhấn trong giá bán trị văn hóa truyền thống vật hóa học của fan Ê đê. Trong sử thi Đăm Săn, ngôi nhà đất của người anh hùng Đăm Săn được diễn đạt rất kỹ: “nhà phái mạnh Đăm Săn dài cho nỗi giờ chiêng tấn công đằng trước nhà, người đứng sau đơn vị không nghe thấy. Mái hiên đơn vị chàng nhỏ chim cất cánh mỏi cánh bắt đầu hết” (1). Nhà đất của Đăm Săn bao hàm “chiếc khiên chói lọi như đèn đuốc”, “vải sợi nặng trĩu có tác dụng cong các sào phơi. Thịt trườn thịt trâu treo đầy xung quanh”, “bát đĩa bằng đồng để mọi sàn nhà” (2). Bạn Ê đê thường chứa nhiều đồ dùng ở vào nhà, đặc biệt ở gian khách, ví dụ như ché rượu cần, cồng chiêng, nồi đồng, thịt trâu bò... Vì đây là những gia sản giá trị, miêu tả sự nhiều có. Khu nhà ở ấy không chỉ có là không gian sống mà còn là một nơi kết nối bao nỗ lực hệ dòng tộc tín đồ Ê đê, nơi đánh dấu sự phồn thịnh, hùng cường của cục tộc, cỗ lạc. Sử thi Đăm Săn đã lưu lại bức tranh nơi ở với voi, ngựa đông đúc sinh sống miền khu đất Tây Nguyên. Phương tiện đi lại đi lại thông dụng nhất của fan Ê đê xưa là voi, là ngựa: “Mặt khu đất in vệt chân con ngữa nhiều như chân rết. Mặt khu đất in đầy vết chân voi như đáy cối giã gạo” (3). Theo hiệu quả khảo sát, vào sử thi Đăm Săn, phương tiện đi lại, chuyển vận là voi chiếm 66,7%, con ngữa chiếm 33,3%. Đăm Săn vẫn cưỡi voi dẫn dân làng mạc đi lao rượu cồn bắt cua, tôm, cá; cưỡi voi đi chiến đấu với M’tao Grứ cùng M’tao M’xây để bảo đảm an toàn thị tộc, bảo vệ vợ của mình. Đó là những “con voi đực đuôi dài chấm đất, tất cả bộ ngà rộng, phương diện nó như cành hoa đẹp, khiến cho những người người bắt gặp nó đều yêu cầu vui mừng” (4). Không chỉ là có voi mà ngựa chiến cũng là một người bạn đồng hành cùng Đăm Săn đi bắt nữ thần phương diện Trời “chàng ngồi trên sống lưng con con ngữa đực” (5), “con con ngữa chạy nhanh như gió thổi, vượt lên đỉnh núi, khiêu vũ qua bao chiếc thác, bao con suối” (6) đã cùng Đăn Săn đi qua mọi khó khăn ở rừng sáp black của bà Sun Y Rít và thuộc Đăm Săn hy sinh trên bé đường chinh phục tự nhiên.
Bản sắc văn hóa của xã hội người Ê đê được thể hiện rõ rệt qua trang phục và các hoạt động lao động sản xuất. Cũng giống như 53 dân tộc bạn bè cùng cộng cư trên dải đất hình chữ S, tín đồ Ê đê bao gồm riêng cho doanh nghiệp trang phục truyền thống lâu đời với gần như đường đường nét hoa văn mang đậm bản sắc con người nơi đây. Người nhân vật Đăm Săn vẫn làm bạn đọc si với thân hình khỏe khoắn, cường tráng trong trang phục: “cái khố gồm hoa sao, cái áo có hoa me”, “Trên đầu, chàng quấn một cái khăn màu tím. Xung quanh lưng, con trai thắt một loại khăn color đỏ” (7). Phục trang của Đăm Săn chính là trang phục nổi bật của bầy ông Ê đê xưa. Y phục của họ gồm áo cùng khố: áo của nam thông thường có phần tay hơi dài, vạt sau dài ra hơn nữa vạt trước cùng khố dùng để làm che chắn nửa thân dưới của họ. Ko kể ra, bọn họ cũng thường với hoa tai, vòng cổ hoặc quấn khăn đen nhiều vòng bên trên đầu. Chủ yếu những bộ phục trang này đã tôn vinh vẻ đẹp nhất độc đáo, đầy nam tính của họ. ở kề bên đó, những người vợ của Đăn Săn cũng mang đông đảo bộ bộ đồ rất dễ nhìn “Mỗi thiếu phụ mặc một dòng váy tất cả hoa me cùng chiếc áo có hoa sao” (8), “tay trái phụ nữ đeo vòng bạc, tay phải cô gái đeo vòng vàng” (9). Trang phục của phái đẹp là váy đầm tấm, áo chui, chúng được gia công bằng thổ cẩm với gam màu chàm, color đen chủ yếu và điểm phần nhiều hoa văn sặc sỡ đậm màu thiên nhiên núi rừng. Xiêm y còn kết hợp với trang sức bởi vàng hoặc đồng, vòng tay hay được treo thành cỗ kép nhằm nghe tiếng va chạm của chúng vào nhau. Vẻ đẹp nhất con fan Ê đê càng trở nên tuyệt hảo hơn khi chúng ta hòa chung trong bức ảnh lao động, tiếp tế sinh động: “Trai xinh gái đẹp hẳn lên xuống sàn nhà sống động rộn ràng như những đàn ong tìm kiếm hoa tạo mật” (10). Tù trưởng Đăm Săn vẫn cùng các nô lệ, tôi tớ của chính mình tham gia vào các hoạt động sản xuất, phát rẫy, làm ruộng, đi rừng săn thú: “lũ làng mạc phát được một vùng khu đất rộng bằng bảy ngọn đồi. Sau bảy ngày, bảy đêm, cây vẫn khô, chúng ta dồn lại từng gò châm lửa đốt” (11), “một trăm người vạch luống, một nghìn tín đồ chọc lỗ” (12) để gia công ruộng nương... Trong số những buổi đầu xây dựng cuộc sống thường ngày cộng đồng, với vai trò là một trong vị tội nhân trưởng, Đăm Săn đã lên chầu trời xin như là lúa tốt, chỉ dẫn tôi tớ có tác dụng nương rẫy, canh thú rừng đến phá rẫy, đi rừng, đi suối săn thú, kiếm nhỏ cá, bé tôm. Tín đồ Ê đê hầu hết săn bắn, hái lượm, có tác dụng rẫy, đánh cá, đan lát, dệt vải... Bên cạnh trồng trọt, họ còn chăn nuôi trâu, bò, voi để phục vụ cuộc sống thường ngày hằng ngày.
3. Chính sách mẫu hệ là điểm khác biệt trong văn hóa tinh thần của tín đồ Ê đê. Cơ chế này được xuất hiện từ thời xưa dựa trên đặc điểm quần hôn nguyên thủy. Lúc đó, fan ta chỉ có thể nhận biết cụ thể về mẹ, fan đã có nặng đẻ đau, sinh ra rất nhiều thiên thần. Người bà mẹ cũng duy trì vai trò đặc biệt trong bài toán quản lý, phân loại lương thực, thực phẩm. Nói rộng lớn ra là nắm giữ nguồn nuôi dưỡng cuộc sống trong gia đình. Người bọn bà làm chủ mọi việc trong nhà, còn tiếp xúc với làng mạc hội và cộng đồng là bởi người bầy ông đảm nhiệm. Con cái sinh ra có họ mẹ, bất cứ việc lớn nhỏ trong mái ấm gia đình thì chủ kiến quyết định sau cuối vẫn là của người thiếu phụ lớn tuổi tốt nhất trong nhà. H’Nhí với H’Bhí trong sử thi Đăm Săn là gần như người đàn bà quyền lực, đa số của cải, sự đưa ra quyết định trong mái ấm gia đình đều trực thuộc về hai chị em. Ví như ở các dân tộc thiểu số khác, bên trai đi hỏi cưới công ty gái về làm bà xã thì dân tộc Ê đê ngược lại. Lễ cưới - hỏi của họ chịu sự chi phối của cơ chế mẫu hệ nên người con gái đi chủ động đi hỏi với cưới chồng. H’Nhí cùng H’Bhí đang cùng các anh trai của bản thân sang tại nhà Đăm Săn để hỏi cưới phái mạnh làm chồng: “Chúng tôi ao ước hỏi Đăm Săn về để ngồi nạm ông nội chúng tôi trên mẫu chiếu, để sở hữu người kể lại sự việc đã xẩy ra với tổ sư ông bà shop chúng tôi ngày trước” (13). Đồng thời, công ty gái chịu phần đa phí tổn trong hôn nhân và người ck đi làm việc rể bên nhà vợ. Nạm thể, công ty gái H’Nhí và H’Bhí vẫn đem sính lễ cưới cho tất cả những người phụ phái nữ lớn tuổi nhà chú rể bao gồm: “voi đực cùng với hai vật nài voi, một bạn ngồi trên cổ voi với một fan ngồi trên lưng voi; giao một tớ trai với một tớ gái, tớ gái đi theo nhằm nấu cơm, tớ trai đi theo để nướng thịt” (14). Sau đó, Đăm Săn sẽ theo vợ về ngơi nghỉ rể và tập trung làm lụng, đánh giặc để bảo vệ cộng đồng, mở rộng buôn làng cho gia đình vợ.
Chế độ mẫu hệ của fan Ê đê in đậm trong kiến trúc và trang trí chiếc đầu cầu thang vào nhà. Bọn chúng được trang trí đôi thai sữa với hình vầng trăng khuyết - những biểu tượng sống cồn của tính nữ. Văn hóa người Ê đê còn mãi cùng với tục nối dây (Juê nuê) - một pháp luật tục truyền thống cổ truyền trong hôn nhân của người Ê đê. Tục này nguyên lý khi ông chồng chết, người thiếu phụ có quyền yên cầu nhà chồng phải núm một người bọn ông khác để làm chồng. Trái lại khi vk chết, người ông xã phải đem một người con gái trong mái ấm gia đình vợ, miễn là tín đồ đó chưa tồn tại chồng. Theo tục Juê nuê, trong hôn nhân gia đình của fan Ê đê, khi bà của H’Nhí cùng H’Bhí chết, hai người vợ phải nối dây với ông xã bà là ông M’tao Y Kla (cậu của Đăm Săn). Tuy vậy cậu của Đăm Săn chết, Đăm Săn đề nghị thay cậu nối tua dây hôn nhân gia đình với H’Nhí cùng H’Bhí. Phần nhiều người thanh nữ trong mẫu họ của vợ/chồng đồng ý “nối dây” không những bắt nguồn từ tình yêu thương thương với những người đã góa cơ mà còn là trách nhiệm, tình thương so với những đứa trẻ con bất hạnh, đem đến hạnh phúc cho bé cháu, cái họ với gìn giữ truyền thống cuội nguồn mẫu hệ. Cầm cố nhưng, tục lệ này cũng đống bó con người, không cho họ tra cứu tình yêu trường đoản cú do, bình đẳng. H’Nhí và H’Bhí vày nghe theo lời các cụ nội mà không đủ can đảm nảy sinh tình yêu với các người bọn ông khác, còn Đăm Săn thì tìm vô số cách thức chống đối cuộc hôn nhân này song vẫn không thoát ra khỏi luật lệ. Chàng đề nghị từ bỏ tình nhân về làm ông xã hai siêu mẫu thì bắt đầu trở thành “một fan giàu mạnh, cái chân không cách xuống đất cơ mà nhà đầy nô lệ, dòng chân không va đất cơ mà đầy đàn voi đến” (15) còn ví như lấy vợ làng đông, làng tây thì “sẽ biến nô lệ, thành đứa giữ ngựa, cột chiêng, xiềng voi” (16). Mặc dù nhiên, cho tới nay, tục nối dây đã có khá nhiều chuyển biến, tín đồ Ê đê không thể bị ép buộc nhưng mà trên cơ sở tự nguyện, bạn nối dây phải tương xứng về tuổi, trong trường hợp không có người phù hợp trong loại họ của tín đồ vợ/ chồng đã mất thì người chồng/ vợ được đi lấy bạn khác. Đây là 1 trong tín hiệu đáng mừng với những phương pháp tục đã lạc hậu của bạn Ê đê.
Xem thêm: Sự kiện tặng quà của tiki - mất hàng trăm triệu đồng vì ham món quà tặng
4. Núi rừng Tây Nguyên kỳ vĩ, nhiều túng bấn ấn đã chung đúc cần những con tín đồ mạnh mẽ, dũng cảm, tất cả ý thức đấu tranh bảo đảm cộng đồng. Từ bỏ bao đời nay, tín đồ Ê đê luôn cùng nhau đoàn kết bên bếp lửa, nghe hát nói sử thi về gốc nguồn, quy trình hình thành tộc người. Vào đó, bài ca về người nhân vật Đăm Săn với các chiến công hiển hách trong xây dựng, cách tân và phát triển và bảo đảm buôn làng ngoài những quân thù hung hãn không bao giờ vắng bóng ở các buổi diễn xướng. Ông Ywang Mlo Dun Du - nhà văn hóa người Ê đê thừa nhận xét: “Cả truyện Đăm Săn lan ra một cuộc sống đời thường gần như cuộc sống đời thường thật, nhưng phong phú và đa dạng hơn, hào phóng hơn, cao xa hơn. Đó là vấn đề chính làm cho người ta ưa thích nghe truyện Đăm Săn, nghe mãi không thôi, nghe đề cập liền ba, tứ lần ko chán” (Theo GS.Phan Đăng Nhật). Đăm Săn là hình hình ảnh của một vị tù hãm trưởng mạnh mẽ mẽ, dũng cảm, bao gồm ý thức đấu tranh bảo đảm an toàn cộng đồng. Phần đa phẩm chất xuất sắc đẹp của Đăm Săn cũng là phẩm chất chung của tín đồ Ê đê. Sự bạo dạn mẽ, gan dạ của đàn ông Đăm Săn trước hết được biểu đạt ở việc chàng thuần chăm sóc voi rừng. Xưa kia, mảnh đất Tây Nguyên là chỗ sống lý tưởng của chủng loại voi châu Á, được ca ngợi là “thung lũng voi”. Phần nhiều chú voi rừng thường hết sức hung hãn, to lớn. Để thuần chăm sóc được chúng, nhỏ người cần có sức khỏe, bản lĩnh. Lúc Đăm Săn giận H’Nhí cùng H’Bhí rồi từ ý quăng quật về đơn vị chị gái H’Ơng thì hai cô vợ đang đi vào nhà Đăm Săn đi cõng nước như tôi tớ trong bên chàng. Thấy vậy, Đăm Săn vẫn lệnh mang lại tôi tớ đi cõng nước cho H’Nhí và H’Bhí, đồng thời chỉ đạo “đi bắt voi để họ đi về nhà” (17). Tôi tớ đi gọi voi nhằm bắt cơ mà “con voi ko về, và lại nổi khùng. Nó rống lên thật lớn và xua đuổi theo những nài voi. Chúng ta trốn sau gốc tre, voi giẫm nát nơi bắt đầu tre. Bọn họ trốn vào nơi bắt đầu cây, voi dấn thân gốc cây. Voi thì ko bắt được, mà các nài voi, người bắt voi bị gẫy tay, fan bị gẫy chân” (18). Trong cả Frong Mưng fan được ông trời ba lần lấy lệ khỏe mạnh, mạnh cũng không bắt nổi bé voi ấy. Tuy vậy chàng Đăm Săn chỉ sử dụng tiếng quát nhưng mà “con voi sợ hãi quá, quỳ xuống” (19) nghe lời chàng. Hành động thuần chăm sóc voi hung dữ của Đăm Săn bằng lời nói đã thể hiện bản lĩnh của tín đồ tù trưởng tài giỏi và đã xác minh được vị trí xứng danh của chàng trong tim cộng đồng. Đồng thời, những chi tiết này còn giúp bọn họ cũng thấy một chuyển động văn hóa rất nổi bật của bạn Ê đê là thuần chăm sóc voi rừng thành voi đơn vị đầy cực nhọc khăn, vất vả yên cầu sự thông minh, dũng cảm, kiên cường.
Theo GS. Phan Đăng Nhật, khi phân tích các sử thi của người dân vùng Tây Nguyên, ông nhận ra có cha nhiệm vụ nổi bật mà người anh hùng phải thực hiện đó là: “lấy vợ, làm cho lụng cùng đánh giặc, trong các số đó đánh giặc là trọng trách trung tâm”. Như vậy, tiến công giặc là trọng trách lớn nhất, đặc biệt nhất của fan anh hùng. Người nhân vật chiến đấu vì sự giàu có, hùng cường, uy danh, hòa bình và im vui của cùng đồng. Vào sử thi Đăm Săn, gồm hai cuộc chiến đấu không thể quăng quật qua. Đó là cuộc chiến của Đăm Săn cùng với M’tao Grứ (tù trưởng Kền Kền) với M’tao M’xây (tù trưởng Sắt). M’tao Grứ cùng M’tao M’xây là phần nhiều tên tội nhân tưởng háo sắc, vị đam mê sắc đẹp mà lập mưu bắt H’Nhí “đẹp như hoa K’truôl Jang, sáng sủa như khía cạnh trời”(20) về làm vợ. Vì đó, mục đích Đăm Săn thâm nhập vào những cuộc chiến này thứ nhất là giành lại người bà xã nối dây bị cướp. Còn nếu như không dám chiến tranh giành lại vợ, sẽ bị xem như là hèn nhất, bị mọi bạn khinh. Bảo vệ người vợ của bản thân mình đồng nghĩa với việc người nhân vật bảo vệ danh dự với uy tín mang lại chính bạn dạng thân mình. Những tù trưởng thù địch cướp bà xã của Đăm Săn là hành vi quấy phá buôn làng, cộng đồng của Đăm Săn. Quý ông đã tàn phá kẻ thù, cứu bà xã về, trả lại sự an ninh cho buôn làng của chính mình và làm nó trở nên giàu có, trù phú hơn. Trong quy trình chiến đấu, không chỉ là có Đăm Săn nhưng mà cả buôn xã cũng cùng phổ biến sức đấu tranh bảo đảm an toàn cộng đồng: “dân làng vứt cả cá, cả lưới xuống sông, đi theo Đăm Săn đông như bầy kiến lũ mối, vừa đi vừa chửi rủa M’tao M’xây tàn ác cả gan cướp vk của chàng” (21). Như vậy, bạo gan mẽ, dũng cảm, có ý thức đấu tranh đảm bảo cộng đồng là phần đa nét phẩm chất rất nổi bật của bạn Ê đê. Nét phẩm hóa học ấy được đúc tạc, giữ hộ gắm trong biểu tượng người hero Đăm Săn với hầu như vẻ đẹp nhất ngời sáng. Người hero Đăm Săn điển hình nổi bật cho hình mẫu người anh hùng Tây Nguyên chuyên cần lao động, luôn khát khao chinh phục tự nhiên cùng khẳng định bạn dạng thân mình. Họ không chỉ có là các người trẻ trung và tràn đầy năng lượng trong các trận chiến đảm bảo cộng đồng mà họ còn là gần như người nhân vật trong lao động. Họ có tác dụng lụng để buôn làng giàu sang, lớn mạnh. Trong sử thi, Đăm Săn đã thực hiện nhiệm vụ có tác dụng lụng đính với các vận động chăn nuôi, săn bắt, trồng trọt. đại trượng phu cùng xã hội chặt cây, đốt rừng, làm cho rẫy: “Bây giờ phe cánh làng hãy theo ta đi lựa chọn đất xuất sắc làm nương, rẫy”, “mau mau đi vạc cây có tác dụng nương rẫy, nhằm rồi bây giờ chúng ta ngoài đói khát, để rồi đây bọn họ mãi giàu sang” (22). Hơn nữa, Đăm Săn trực tiếp lên trời xin giống như lúa về mang đến dân xã trồng trọt với ước muốn giúp cho chuyển động lao động, chế tạo của buôn xóm mình cải tiến và phát triển hơn. Sau khi xin được kiểu như lúa, Đăm Săn “làm chòi duy trì rẫy, làm cho nhà cất lúa, để cho tất cả những người ở đó ngày đêm canh giữ cho thú rừng ngoài phá hoại hoa màu”, “Chòi làm cho xong. Đăm Săn sinh hoạt lại giữ lại rẫy, để đuổi lợn rừng, hươu nai, công gà mang lại phá rẫy” (23). Lúc có thời gian rảnh rỗi, con trai thường thuộc dân xóm “sáng đi câu cá, chiều đi bắt tôm” (24). Ta thấy, nhân vật dụng người anh hùng Đăm Săn là hiện thân của một cộng đồng người Ê đê chịu khó làm lụng xung quanh năm, thân thiết trong các bước đồng áng. Ngay buổi đầu sơ khai xuất hiện cộng đồng, fan Ê đê quanh đó chăn nuôi, săn bắt, hái lượm, tấn công cá, đan lát, dệt vải vóc họ đã gắn bó với vận động làm nương rẫy. Họ đã làm ra văn minh nương rẫy. Đăm Săn bao gồm là hình tượng của của nền tân tiến đó. Đặc biệt, chàng luôn luôn vươn lên khẳng định phiên bản thân mình. Đăm Săn là vị tù nhân trưởng may mắn, phái mạnh lấy được những người vợ rất đẹp “các ngón tay thuôn như lông bé nhím” (25), “rạng tinh ma như phương diện trời”, “cổ chân tròn như bắp chuối”, “bắp đùi sáng muốt, sáng chói như ánh chớp” (26). Điều này khiến cho các tù hãm trưởng khác hết sức ghen tị. Thế nhưng, Đăm Săn vẫn mong lên đường chinh phục, bắt bạn nữ thần khía cạnh Trời về làm vk để “trở thành một phạm nhân trưởng giàu mạnh có khá nhiều chiêng vắt chiêng bằng, bên trên đời không có bất kì ai bì kịp” (27). Mong ước của quý ông mang ý nghĩa khẳng định sức mạnh của bản thân mình, đặt sức khỏe con người sánh ngang với tự nhiên. Vị lẽ đó, ai can ngăn đấng mày râu cũng ko từ quăng quật ý định. Đăm Săn quyết tâm đi trên tuyến đường “đầy cọp, đầy rắn độc” (28). Cuối cùng, cùng với quyết trung tâm sắt đá với nghị lực phi thường, Đăm Săn đang được chạm chán gỡ bạn nữ thần phương diện Trời. Đứng trước bạn nữ thần mặt Trời khôn xiết xinh đẹp, quý ông đã phân tích ý định của mình: “Tôi mang lại đây tìm bạn dệt chăn đến tôi, dệt áo dệt khố đến tôi mặc, tìm fan nấu cơm cho tôi ăn” (29). Nhưng thanh nữ thần khía cạnh Trời đang từ chối. Chàng bế tắc lên con ngữa trở về, nhưng con ngữa của Đăm Săn không chạy đua kịp với vận tốc của ánh nắng mặt trời nên ở đầu cuối chàng chết chìm trong rừng đất black đang chảy chảy của bà H’Sun Y Rít. Tổng kết cuộc đời oai hùng của tội phạm trưởng đầu team khăn kép, vai với nải hoa, có thể thấy đấy là lần tuyệt nhất người nhân vật gặp thất bại. Chết choc của Đăm Săn thấm đẫm sự bị tráng, tràn trề lý tưởng anh hùng cao cả diễn đạt ý thức khẳng định mình cực kì mãnh liệt. Người nhân vật đã hy sinh nhưng lý tưởng thì vẫn được tiếp tục mãi cùng với sự xuất hiện thêm của Đăm Săn cháu sau này. Và không chỉ là có Đăm Săn cháu, mà lại còn rất nhiều những tín đồ dân Ê đê khác sẽ thường xuyên đi tiếp con đường của con trai Đăm Săn, thường xuyên hoàn thiện lý tưởng, khát khao khẳng định mình, đoạt được thiên nhiên, gần như miền khu đất lạ để mở rộng sự nhiều có, trù phú của buôn làng mà lại người nhân vật này đã lộ diện trước đó…
5. Sử thi Đăm Săn là trong những tác phẩm đặc biệt quan trọng trong kho báu văn học tập dân tộc. Người anh hùng Đăm Săn là nhân đồ dùng trung vai trung phong của thời đại sử thi. Qua hình tượng Đăm Săn, bọn họ hiểu rõ hơn về bạn dạng sắc văn hóa và con người Ê đê vùng khu đất Tây Nguyên. Sử thi Đăm Săn đã tô đậm thêm những nghi thức, nghi lễ rất dị với hầu như tập tục quan trọng đặc biệt của tộc người Ê đê không thể pha trộn với các dân tộc khác. Những nghi lễ đều bắt nguồn từ tín ngưỡng sùng bái thần linh, tin cẩn vào những thế lực rất nhiên phù trợ đến sức khỏe. Những giá trị văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần của tín đồ Ê đê càng rất cần phải giữ gìn bảo đảm và phát huy trong bối cảnh hội nhập ngày nay. Trong những giá trị vĩnh hằng buộc phải giữ gìn và phát huy thì vẻ đẹp vai trung phong hồn của rất nhiều con tín đồ mạnh mẽ, dũng cảm, bao gồm ý thức đấu tranh bảo đảm cộng đồng; những con fan khát khao được khẳng định bạn dạng thân bản thân trước thiên nhiên, thần linh; hồ hết con người yêu thích sự từ do, phóng khoáng trong khởi đầu sơ khai thiết kế và xây dựng buôn làng rất cần phải nhân rộng không chỉ có thế trong cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên ngày từ bây giờ (30).
_______________
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29. Linh Nga Niêk
Đăm - Y Khem, Y Wang Mlô Duôn Du, Bài ca đàn ông Đăm Săn, Nxb Văn hóa dân tộc, 2012.
30. Phân tích này được tài trợ vì Bộ giáo dục đào tạo và Đào tạo, trong đề bài mã số B2020 - TNA -09.
Tài liệu tham khảo
2. Hoàng Ngọc Hiến, Bài ca phái mạnh Đăm San như là 1 trong tác phẩm anh hùng ca, tập san Dân tộc học, số 1, 1980, tr.26-35.
suviec.com truyền thông trân trọng giới thiệu với Quý người hâm mộ một chuyên khảo new của GS.TS.NGƯT Nguyễn Văn Kim (Giám đốc Trung tâm biển lớn và Hải đảo, ngôi trường ĐHKHXH&NV), cùng với sự hợp tác xuất bản của nhà xuất bản Khoa học xã hội và công ty MaiHa
Books.
Thời niên thiếu, sau những dở cơm chiều đạm bạc, trong ánh đèn dầu không được sáng, tôi vẫn thường được bố tôi kể cho nghe về nếp sống, sinh hoạt văn hóa và những phong tục, tập quán của đồng bào thiểu số vùng núi rừng trường Sơn, chỗ Ông từng chiến đấu, công tác trong những trạm quân y của chiến trường Bình Trị Thiên với nắng nóng hạn, mưa nguồn, bão lửa... Những mẩu chuyện mà cha tôi kể gắn sát với ký ức của tuổi thơ và với cả một thời nước nhà chìm đắm vào bom đạn của các trận chiến tranh.Những năm tháng học ở ngôi trường Đại học tập Tổng vừa lòng Hà Nội, công ty chúng tôi từng gồm dịp đọc các tác phẩm văn học và một số trong những công trình nghiên cứu về định kỳ sử, văn hóa truyền thống vùng Trường sơn - Tây Nguyên. Thuộc với phần lớn chiến công lịch sử một thời của N’Trang Lơng, anh hùng Núp,… các khóa sinh viên Đại học Tổng phù hợp thời bấy giờ cũng được nghe các Thầy, Cô cùng một số chuyên gia truyền dạy về mẫu hay, loại đẹp, chất hiện thực, dấu ấn định kỳ sử, mẫu cốt cách lịch sử hào hùng trong các thần thoại, truyền thuyết thần thoại từ tô Tinh - Thủy Tinh, Chử Đồng Tử - Tiên Dung, Lạc Long Quân - Âu Cơ, An Dương vương vãi - Mỵ Châu - Trọng Thủy đến các bộ sử thi: Dăm Săn, Xinh Nhã, Dăm Di,… của đồng bào Tây Nguyên. Học, gọi rồi tìm hiểu, suy nghĩ, đi khảo sát những di tích trong Nam, quanh đó Bắc, miền ngược, miền xuôi; tham gia các nghi lễ, cùng bình thường ché rượu cần với đồng bào chứa ủ trong những ché cổ; nghe đề cập khan, nghe thuyết giải về khan sinh sống Đăk Lăk, Gia Lai, Phú Yên… tôi càng phát âm thêm với dần thêm kính yêu cái đẹp, chiều sâu văn hóa truyền thống cùng hầu hết thông điệp mà người xưa truyền gửi trong các bộ sử thi, trường ca, truyền thuyết...Các di sản văn hóa truyền thống độc đáo, giàu hóa học suy tưởng của đồng bào Tây Nguyên chính là thành tựu của tất cả một quy trình lao động, sáng sủa tạo, bổ sung, hoàn thành xong từ bao gồm cội nguồn, nền tảng văn hóa của Tây Nguyên; nhưng đó còn là hiệu quả của sự tiếp giao với những trung tâm văn hóa Việt Nam, khu vực vực. Cùng rất Chămpa, vệt ấn của văn hóa Đông Sơn, Sa Huỳnh và một vài nền văn hóa châu Á, nhất là Ấn Độ, trong văn hóa truyền thống Tây Nguyên, trong sử thi Êđê, Giarai, Bahnar, Mnông,… là tương đối sâu đậm. Vày thế, nhìn toàn diện từ thời khởi nguyên, vùng cao nguyên trung bộ đã là một không khí văn hóa mở vị những đụng lực tạo động lực thúc đẩy bên trong, nguyên tố nội sinh và cả những hình ảnh hưởng, giao lưu văn hóa truyền thống trực tiếp, gián tiếp với thế giới bên ngoài. Năm 2005, không khí văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã có UNESCO công nhận là siêu phẩm truyền khẩu với phi vật thể của nhân loại. Trong không gian đó, gắn liền với không khí đó là không gian văn hóa sử thi Tây Nguyên nhiều tiềm năng, xứng đáng là viên ngọc quý, di sản văn hóa tiêu biểu của Việt Nam, châu Á và nuốm giới.Cuốn sách tất cả 9 chương, hi vọng rất có thể đưa đến cho bạn đọc những phương pháp nhìn, tiếp cận bắt đầu về sử thi Êđê, về không gian văn hóa của người Eđê, về biển lớn và bốn duy hải dương trong sử thi Dăm Di, về các không gian sinh tồn của người Êđê, phương pháp ứng đối của đồng bào với môi trường thiên nhiên sống và hệ sinh thái, bạn Êđê trong số mối giao thương mua bán vùng, liên vùng,… Chương cuối của cuốn sách giới thiệu quan điểm về sự hình thành, niên đại của sử thi, những mã di truyền văn hóa được bảo tồn trong sử thi, đồng thời reviews trữ lượng, giá trị những mặt của sử thi (và cả mức sử dụng tục Êđê), đóng góp thêm phần khẳng định vị sao không khí văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là di tích phi thiết bị thể của nhân loại, trong đó sử thi là 1 trong những "thực thể" đặc biệt quan trọng hợp thành nên những giá trị đặc sắc của không khí văn hóa đó.Trong cuốn siêng khảo này, từ phương pháp tiếp cận lịch sử, lịch sử vẻ vang văn hóa và phân tích liên ngành, đã ra mắt một cách khối hệ thống những văn bản từng được ghi nhận, phản chiếu trong sử thi Dăm Săn và những bộ sử thi của đồng bào Êđê như: Dăm Di, Chilokok, Dăm Kteh Mlan… kề bên giá trị rất nổi bật về sự huyền ảo, hóa học bi tráng, anh hùng, kỳ vĩ… đã có khẳng định, các chương trong cuốn sách đã triệu tập khảo cứu một trong những nguồn tứ liệu (Khảo cổ học, Sử học, dân tộc học - Nhân học, sinh thái xanh học...) trong các số đó có biện pháp tục Êđê làm các đại lý tham chiếu cùng với những thông tin thể hiện trong sử thi đã nắm rõ hơn tính hiện nay thực, hóa học thực, giá bán trị độc đáo của sử thi Dăm Săn và những sử thi Êđê. Vày vậy, hi vọng các ngôn từ trong cuốn sách rất có thể góp thêm giờ nói, một quan điểm về đặc tính thoải mái và tự nhiên của vùng Cao Nguyên; tiềm năng, vai trò của hệ sinh thái và các không gian sinh tồn của tín đồ Êđê; hóa học sử, cơ tầng, diện mạo hiện thực lịch sử vẻ vang và thực tiễn đời sống làng mạc hội; các chất tri thức đa dạng mẫu mã dung chứa trong những bộ sử thi; tứ duy, cách làm và các vận động kinh tế; nắm ứng đối văn hóa của con bạn “thời đại Dăm Săn” với môi trường thiên nhiên sống,... Phần lớn phân tích, tiếp cận đó góp phần hướng tới mọi nhận thức càng ngày càng sâu sắc, toàn vẹn hơn về sử thi Êđê, một thành phần hợp thành của sử thi Tây Nguyên và là di sản văn hóa truyền thống tiêu biểu, rực rỡ của không khí văn hóa Trường tô - Tây Nguyên. đầy đủ nội dung trình diễn trong cuốn sách cũng là tác dụng của sự thử khám phá qua phần nhiều chuyến điều tra khảo sát thực tế, nghiên cứu và phân tích tham dự đời sống, chuyển động kinh tế, văn hóa, liên hoan của đồng bào những tỉnh Tây Nguyên.Cuốn sách được xuất phiên bản với sự sát cánh đồng hành của Mai
Ha
Books với Nhà xuất phiên bản Khoa học tập Xã hội. Hi vọng rằng, với giải pháp tiếp cận lịch sử văn hóa và tứ duy nghiên cứu chuyên ngành kết phù hợp với liên ngành, coi sử thi là một trong nguồn sử liệu, văn bản cuốn sách: lịch sử một thời về một vùng khu đất - không khí văn hóa Tây Nguyên qua sử thi Êđê, sẽ đem lại cho các nhà nghiên cứu và các bạn đọc một số trong những suy nghĩ, nhận thức mới về sử thi Dăm Săn và một số trong những sử thi vượt trội của đồng bào Êđê - di tích của văn hóa truyền thống Tây Nguyên, văn hóa việt nam mà bọn họ cần liên tiếp chung sức, kết hợp nghiên cứu, bảo đảm và vạc huy quý hiếm của di tích vô cùng quý giá này.
Bạn cũng có thểThích
